Okres wypowiedzenia to kluczowy element umowy o pracę, który określa czas, jaki musi upłynąć od momentu złożenia wypowiedzenia do zakończenia stosunku pracy. Warto znać obowiązujące przepisy, ponieważ zależą one od rodzaju umowy i długości zatrudnienia.

Czym jest okres wypowiedzenia i kogo dotyczy?

Okres wypowiedzenia to czas, w którym pracownik nadal wykonuje obowiązki służbowe po złożeniu lub otrzymaniu wypowiedzenia umowy o pracę. Według Kodeksu pracy, dotyczy on:

• Pracowników zatrudnionych na umowie o pracę na czas określony i nieokreślony.
• Pracowników tymczasowych, choć obowiązują ich inne regulacje.

Nie dotyczy on natomiast:

• Osób zatrudnionych na umowach cywilnoprawnych (umowa zlecenie, umowa o dzieło), chyba że w umowie przewidziano okres wypowiedzenia.
• Osób prowadzących działalność gospodarczą i współpracujących na zasadach B2B (choć często w praktyce stosuje się okresy wypowiedzenia podobne do tych z umowy o pracę, co budzi kontrowersje prawne).

Okresy wypowiedzenia według typu umowy

Okres wypowiedzenia różni się w zależności od rodzaju umowy, na jakiej zatrudniony jest pracownik lub współpracownik. W polskim prawie pracy istnieją konkretne regulacje dotyczące umów o pracę, podczas gdy umowy cywilnoprawne i kontrakty B2B podlegają innym zasadom. Poniżej przedstawiamy szczegółowy podział okresów wypowiedzenia w zależności od typu umowy.

Umowa o pracę na czas nieokreslony i okreslony

Zgodnie z Kodeksem pracy (art. 36), okres wypowiedzenia umowy o pracę na czas określony i nieokreślony wynosi:

• 2 tygodnie – jeśli pracownik był zatrudniony krócej niż 6 miesięcy,
• 1 miesiąc – jeśli pracownik był zatrudniony co najmniej 6 miesięcy,
• 3 miesiące – jeśli pracownik był zatrudniony co najmniej 3 lata.

Okresy wypowiedzenia obowiązują zarówno pracownika, jak i pracodawcę, o ile nie zachodzą szczególne okoliczności umożliwiające natychmiastowe rozwiązanie umowy.

Dodatkowe zasady:

• Okres wypowiedzenia liczony w tygodniach kończy się zawsze w sobotę.
• Okres wypowiedzenia liczony w miesiącach kończy się zawsze ostatniego dnia miesiąca.
• Jeśli pracownik przechodzi na dłuższy okres wypowiedzenia w trakcie jego trwania (np. po 3 latach zatrudnienia), obowiązuje go dłuższy okres.

Przykład:

• Pracownik zatrudniony od 1 stycznia 2022 r. składa wypowiedzenie 10 marca 2024 r. – obowiązuje go 3-miesięczny okres wypowiedzenia, który zakończy się 30 czerwca 2024 r.

Okres wypowiedzenia w umowie na okres próbny

Dla pracowników zatrudnionych na okres próbny długość okresu wypowiedzenia zależy od długości trwania umowy:

• 3 dni robocze – jeśli umowa trwała krócej niż 2 tygodnie,
• 1 tydzień – jeśli umowa trwała co najmniej 2 tygodnie,
• 2 tygodnie – jeśli umowa trwała 3 miesiące.

Dodatkowe informacje:

• Okres wypowiedzenia w umowie próbnej daje pracownikowi i pracodawcy elastyczność w przypadku, gdy współpraca nie spełnia oczekiwań.
• Wypowiedzenie umowy na okres próbny nie wymaga uzasadnienia.

Umowa o pracę na czas zastępstwa

Umowy na czas zastępstwa, czyli zawierane w celu zastąpienia innego pracownika w trakcie jego nieobecności, podlegają takim samym okresom wypowiedzenia, jak umowy na czas określony, czyli:

• 2 tygodnie – jeśli zatrudnienie trwało krócej niż 6 miesięcy,
• 1 miesiąc – jeśli zatrudnienie trwało co najmniej 6 miesięcy,
• 3 miesiące – jeśli zatrudnienie trwało co najmniej 3 lata.

Dodatkowe zasady:

• Umowa na zastępstwo wygasa automatycznie, gdy zastępowany pracownik wraca do pracy, co oznacza, że okres wypowiedzenia nie zawsze obowiązuje.

Umowy cywilnoprawne (umowa zlecenie, umowa o dzieło)

W przypadku umów cywilnoprawnych, takich jak umowa zlecenie czy umowa o dzieło, okres wypowiedzenia nie jest regulowany przez Kodeks pracy, lecz przez przepisy Kodeksu cywilnego oraz ustalenia stron w umowie.

Umowa zlecenie

• Zleceniodawca i zleceniobiorca mogą określić okres wypowiedzenia w umowie.
• Jeśli brak takiego zapisu, umowę można rozwiązać ze skutkiem natychmiastowym, ale bez rażącego naruszenia obowiązków należy wypowiedzieć ją w taki sposób, aby druga strona nie poniosła szkody.

Umowa o dzieło

• Co do zasady, umowy o dzieło nie przewidują okresu wypowiedzenia, ponieważ są zawierane na wykonanie konkretnego zadania.
• Można rozwiązać umowę, jeśli druga strona rażąco narusza warunki współpracy.

Umowy B2B (kontrakty między przedsiębiorcami)

Osoby pracujące na kontrakcie B2B (w ramach własnej działalności gospodarczej, tzw. JDG) nie podlegają Kodeksowi pracy. Okres wypowiedzenia zależy wyłącznie od zapisów umowy.

Typowe okresy wypowiedzenia w umowach B2B:

• Natychmiastowe rozwiązanie – jeśli umowa tego nie określa lub przewiduje zerwanie kontraktu bez okresu wypowiedzenia.
• 1 miesiąc – często stosowany w branży IT i usług profesjonalnych.
• 3 miesiące – w przypadku bardziej formalnych kontraktów, np. w sektorze finansowym, consultingowym czy prawniczym.

Kontrowersje prawne wokół B2B

• Często w umowach B2B stosuje się okresy wypowiedzenia identyczne jak w umowach o pracę, co może wskazywać na pozorną działalność gospodarczą.
• Jeśli współpraca spełnia cechy stosunku pracy (np. stałe godziny, podporządkowanie przełożonym), pracownik może dochodzić swoich praw w sądzie pracy.

Inne przypadki – natychmiastowe rozwiązanie umowy bez okresu wypowiedzenia

Pracodawca może rozwiązać umowę bez okresu wypowiedzenia, czyli dokonać tzw. zwolnienia dyscyplinarnego w przypadku:

• Ciężkiego naruszenia obowiązków przez pracownika (np. kradzież, mobbing, przyjście do pracy pod wpływem alkoholu).
• Długotrwałej niezdolności do pracy (zgodnie z Kodeksem pracy).

Pracownik może rozwiązać umowę bez okresu wypowiedzenia, gdy:

• Pracodawca nie wypłaca wynagrodzenia na czas.
• Warunki pracy zagrażają zdrowiu lub bezpieczeństwu.

Czy można skrócić lub wydłużyć okres wypowiedzenia?

• Za porozumieniem stron – Pracownik i pracodawca mogą uzgodnić krótszy okres wypowiedzenia, jeśli obie strony wyrażą na to zgodę.
• Skrócenie przez pracodawcę – W niektórych przypadkach (np. likwidacja stanowiska) pracodawca może skrócić okres wypowiedzenia, ale musi wypłacić pracownikowi odszkodowanie za niewykorzystany okres.
• Wydłużenie okresu wypowiedzenia – Można je przewidzieć w umowie o pracę, ale nie może być ono jednostronnie narzucone przez pracodawcę.

Obowiązki pracodawcy i pracownika w okresie wypowiedzenia

Okres wypowiedzenia to czas, w którym zarówno pracownik, jak i pracodawca muszą dopełnić określonych obowiązków. Ich celem jest zapewnienie płynnego zakończenia współpracy oraz uniknięcie nieporozumień i negatywnych konsekwencji prawnych. Pomijając aspekty formalne i regulacje prawne, warto pamiętać, że sposób, w jaki dochodzi do rozstania między firmą i pracownikiem, może mieć wpływ na przyszłą potencjalną współpracę (lub jej brak).

Rozstanie się nie wyklucza ponownej współpracy w przyszłości – wszystko jednak zależy od powodu rozstania i atmosfery w jakiej się tne proces zadział. Coraz częściej w świecie biznesu zdarza się, że pracownicy wracają do dawnych pracodawców na innych stanowiskach lub w nowych okolicznościach, a firmy, które cenią ich doświadczenie, są otwarte na ponowną współpracę. Stąd wniosek, że nie warto palić za sobą mostów. 

Obowiązki pracodawcy

Pracodawca w okresie wypowiedzenia powinien umożliwić pracownikowi dokończenie jego obowiązków lub – jeśli to konieczne – zwolnić go z ich świadczenia, zapewniając jednak wynagrodzenie do końca okresu wypowiedzenia. Ma także obowiązek prawidłowego rozliczenia się z pracownikiem, w tym wypłaty wynagrodzenia, ekwiwalentu za niewykorzystany urlop i innych należności. Ważnym elementem jest również wystawienie świadectwa pracy, które powinno zostać przekazane najpóźniej w dniu zakończenia zatrudnienia. W przypadku wypowiedzenia z inicjatywy pracodawcy, jeśli okres wypowiedzenia wynosi co najmniej miesiąc, pracownikowi mogą przysługiwać dni wolne na poszukiwanie nowej pracy.

Obowiązki pracownika

Pracownik, o ile nie został zwolniony z obowiązku świadczenia pracy, powinien kontynuować swoje zadania do końca okresu wypowiedzenia, zachowując dotychczasową staranność i zaangażowanie. Powinien także zadbać o uporządkowanie i przekazanie obowiązków swojemu następcy lub zespołowi, aby jego odejście nie zakłóciło funkcjonowania firmy. Jeśli pracodawca zdecyduje o wykorzystaniu zaległego urlopu w okresie wypowiedzenia, pracownik powinien się do tego dostosować. Dodatkowo ma on obowiązek zwrotu wszelkiego mienia firmowego, takiego jak sprzęt służbowy, dokumenty czy narzędzia pracy. Nawet jeśli powody rozstania są trudne, warto zakończyć współpracę w dobrej atmosferze – w przyszłości ścieżki zawodowe mogą się ponownie skrzyżować, a spalenie mostów może zamknąć drzwi do potencjalnych okazji zawodowych.

Konsekwencje naruszenia okresu wypowiedzenia

🔸 Jeśli pracownik odejdzie bez zachowania okresu wypowiedzenia:

• Może być zobowiązany do zapłaty odszkodowania na rzecz pracodawcy.

🔸 Jeśli pracodawca zwolni pracownika bez okresu wypowiedzenia:

• Pracownik może dochodzić swoich praw w sądzie pracy i żądać odszkodowania.

Podsumowanie

Okres wypowiedzenia to kluczowy element każdej umowy o pracę, określający czas między złożeniem wypowiedzenia a zakończeniem zatrudnienia. Jego długość zależy od rodzaju umowy i stażu pracy, a zasady jego liczenia są precyzyjnie określone w Kodeksie pracy. Pracownik zazwyczaj ma obowiązek wykonywać swoje zadania do końca okresu wypowiedzenia, chyba że pracodawca zdecyduje inaczej. Umowy cywilnoprawne i kontrakty B2B rządzą się innymi zasadami, ale w praktyce często stosuje się w nich okresy wypowiedzenia podobne do tych z umowy o pracę. Niezależnie od formalnych regulacji, warto zakończyć współpracę w dobrej atmosferze, ponieważ w przyszłości ścieżki zawodowe mogą się ponownie przeciąć, a dobre relacje mogą zaowocować nowymi możliwościami zawodowymi.